TEZ HAZIRLARKEN BILINMESI GEREKENLER - 4

Araştırmanın Sınıflandırılması

Araştırma Gökçe’ye (2004) göre beş başlık altında toplanmıştır .(1)
  1. Araştırmanın amacına göre sınıflandırılması
  2. Araştırmanın kapsadığı zamana göre sınıflandırılması
  3. Araştırmanın kullandığı teknikler açısından sınıflandırılması
  4. Araştırmanın verilerin toplama biçimine göre sınıflandırılması
  5. Araştırmanın yapıldığı yere göre sınıflandırılması


kaynak:www.ovaleturkey.com

1) Araştırmanın Amacına Göre Sınıflandırılması:(2)

Yapılan bu gruplandırmada üç ayrı araştırma tipinden söz edilebilir:

a. Keşfedici (Exploratory) (Aydınlatıcı, Problem Formüle Edici) araştırma:

Varlığı bilinmeyen bir şeyi ortaya çıkarma niteliğindeki araştırmalardır. Gökçe’ye (2004) göre bu araştırmaların amacı şunlardır:
  • İlerde yapılacak araştırmalara yardımcı olabilmek, bir problemi formüle etmek ya da hipotezleri geliştirmek, ne tür verilere ne ölçüde gereksinim olabileceğini saptamak
  • Araştırıcının, bir olay hakkında bilinçlenmesini ve görüş kazanmasını sağlamak, araştırma becerisi kazanmasını sağlamak ve becerisini geliştirme yollarını öğrenmesine yardımcı olmak.
  • Sorunları, sorunlara göre öncelikleri ve sonraki araştırmalarda öncelikle hangi konuların inceleneceğini saptamak

b. Tanımlayıcı ve betimleyici (Depositive) ya da durum saptayıcı araştırma:

Bireyin, toplumun ya da olayların özelliklerini tanımlamak için yapılan araştırmalardır. Tanımlayıcı araştırmalar analitik araştırmaların öncüsüdür. Bir hastalığın bazı kişilerde görülüp bazılarında görülmediği saptanırsa bu tanımlayıcı bir araştırma olur. Niçin bu kişilerde görülüp de diğerlerinde görülmediğinin incelenmesi ise analitik (nedensellik ilişkilerin araştırıcı) türde bir araştırmadır. Tanımlayıcı araştırmaya söyle bir örnek verilebilir:
Bir bölgedeki hastalıkların yer, zaman ve kişisel özelliklere göre dağılımlarının incelenmesi.(3)

c. Nedensellik ilişkilerini araştırıcı (analitik) araştırma:

Değişkenler arasındaki nedensel ilişkileri incelemek için yapılan araştırmalardır. Şöyle bir örnek verilebilir: Hastalıkların dağılımını etkileyen faktörlerin araştırılması: Başka bir deyişle, bir tanımlayıcı araştırma sonunda bir hastalığın belirli bir yerde, zamanda ve kişilerde görülüp de başka zamanda ve kişilerde görülmediğinin araştırılması.
Analitik araştırmalarda genellikle “ileriye yönelik” ve “geriye dönük” araştırma tipleri kullanılır. Deneysel araştırmalar da analitik araştırmalarda sık sık kullanılır.(4)

2) Araştırmanın Kapsadığı Zamana Göre Sınıflandırılması

Yapılan gruplandırmada iki ayrı araştırma tipinden söz edilebilir.

a. Kesitsel araştırmalar(Cross Sectional):

Herhangi bir olayın belirli bir zaman kesiti içinde araştırılmasıdır. Sayım, durum saptama ve tarama araştırmaları bu gruptandır. Örneğin, bir bölgede belirli bir süre içinde tüberküloz olgularını incelemek için yapılan araştırma kesitsel bir araştırmadır.

b. Dönemsel araştırmalar:

Bu araştırmalar ikiye ayrılmıştır:
  • Geçmişe yönelik yapılan araştırmalar (Expost Facto) (Geriye dönük araştırma):

    Geçmişte olup biten olayların araştırılmasıdır. Gecekonduda oturanlara, daha önce yaşadıkları yer ve yaşam biçimleri hakkında yöneltilen sorularla yapılan araştırmalar ya da insanların çocukluk dönemlerinde geçirdikleri hastalıklara ait yetişkinlere yöneltilen sorularla yapılan araştırmalar bu gruba girer.(5) Şöyle bir örnek verilebilir: Uzun süre ayakta çalışmanın varise yakalanmada bir etken olup olmadığı araştırılmaktadır. Bunun için varisi olan ve varisi olmayan iki grup oluşturulur. Bu gruplardaki bireylere uzun süredir ayakta çalışıp çalışmadıkları, ne kadar süredir ayakta çalıştıkları, günde kaç saat ayakta çalıştıkları gibi geriye dönük sorular sorulur. Varisli kişilerde ayakta uzun süre çalışanların oranı, varisli olmayan kişilere göre daha fazla ise ve bu fark istatistiksel olarak anlamlı ise ayakta uzun süre çalışma ile varis hastalığı arasında bir bağ düşünülebilir.(6) Bu araştırmanın yararlı ve yararsız yönleri vardır. Yararlı yönü, zaman ve maliyet yönünden ekonomik olmasıdır; yararsız yönü ise kayıt araştırmalarında eksik ve yanlış veri, soruşturma yönteminde ise hafıza yanılgılarıdır.
  • Geleceğe yönelik yapılan araştırmalar(ileriye dönük, Before and Afer Long Sectional):

    Belirli bir grubun incelenen konuyla ilgili olarak belirli zamanlarda gözlenmesi şeklinde yapılan araştırmalardır. Genellikle kontrol grubuyla yapılan araştırmalar da bu türdendir. Şöyle bir örnek verilebilir: Varis hastalığının oluşumunda uzun süre ayakta çalışmanın bir etken olup olmadığı araştırılmaktadır. Bunun için varis hastalığı olmayan ve ayakta çalışan bir gurupla yine varis hastalığı olmayan ve oturarak çalışan bir grup geleceğe yönelik olarak belirli aralıklarla belirli bir süre izlenerek varise yakalanma yönünden karşılaştırılır.(7)

3) Araştırmanın Kullanılan Teknikler Açısından Sınıflandırılması:

Birbirinden farklı iki araştırma tipi vardır. Bu sınıfta toplanan araştırmaların teknikleri birbirinden farklı olduğu gibi hedefleri ve kullanılan amaçları da birbirinden farklıdır.

a. Temel araştırmalar (Bilimsel, Kuramsal, Basic Research):

Kuramlara dayanarak, varsayımlar geliştirerek, bunları test ederek, sonuçlarını bilimsel olarak yorumlayarak ve ortaya çıkararak yapılan araştırmalardır. Bu tür araştırmalarda ana amaç bilime katkıdır. Kuramsal ya da temel araştırmalar uygulamalı araştırmaların hareket noktası ve yönlendiricisi olduğu için de önemlidir. Kültürler arası farklılıklardan, insan ve zamandan bağımsız doğruları bularak evrensel yasa kurgulamak amacını taşır. Çevresel koşulları aşan genellemelere ulaşır. Bu araştırmalar keşfedici, betimleyici ve açıklayıcı nitelikte olabilirler.

b. Uygulamalı araştırmalar:

Çoğu zaman temel araştırmaların tamamlayıcısıdır. Temel bilim araştırmaları olaylar arasındaki genel ilişkileri ve kanunları keşfederken uygulamalı araştırmalar bunların özel durumlara uygulanmasını ve geçerliğinin uygulama araştırmalarıyla ortaya çıkarılmasını sağlar. Uygulamalı araştırmalarda kuramsal çerçeve çizilir, kuramsal çerçeveden sonra ayrıntılı ve sistematik bir araştırma ve uygulama planı yapılır, son aşamada uygulama sonuçları raporlaştırılır (Gökçe, 2004). Uygulamalı araştırmada genel ilkeler özel problemlere uygulanır. Örneğin, atomun bölünmesi hakkındaki bilgiler insana atomla çalışacak bir uçağın nasıl yapılabileceğini göstermemektedir.(8) Uçağın nasıl yapılabileceğini gösteren uygulamalı araştırmalardır. “Uygulamalı araştırmalar üretilmiş ya da üretilmekte olan bilginin denemeli uygulamasıdır”(9)

4) Araştırmanın Veri Toplama Biçimine Göre Sınıflandırılması:

a. Kayıt araştırmaları:

Herhangi bir olayın kayıtlardan incelenmesidir. Kayıt araştırmaları sonuçlarının güvenilir olması için kayıtların tam ve doğru olması, tüm verileri içermesi gerekir.

b. Anket yöntemi ile araştırma:

Posta ile soru kağıdı gönderilerek ya da kişilere gidilerek herhangi bir konuda görüşlerinin saptanmasıdır.

c. Deneysel araştırma:

Deneysel araştırmalar etkisi ölçülecek etkenin (muamelenin), belirli kurallar ve koşullar altında deneklere uygulanması, deneklerin etkene verdiği yanıtların ölçümü ve elde edilen sonuçların karşılaştırılarak karara varılması işlemlerini içeren bir araştırma türüdür.

d. Gözlem:

Belirli koşullar altında deneklerin gözlenerek davranışların incelenmesi yöntemidir.

e. Kitaplık araştırması:

Daha önce yapılan araştırmalardan ilgilenilen konunun incelenmesi ya da konuyla ilgili kaynakların taranmasıdır.(10)

5) Araştırmanın Yapıldığı Yere Göre Sınıflandırılması:

Bu sınıflandırmada 2 tür araştırma vardır:

a. Laboratuvar araştırması:

Laboratuvarlarda yapılan araştırmalardır. İstenmedik değişkenlerin kontrolü, deneysel değişkenlerin ayarlanması daha kolaydır. Bu yüzden de araştırmacıya bulguların doğruluğu konusunda daha güven vermektedir. Fakat laboratuvar araştırmalarında elde edilen bulguların diğer gruplara genellenebilmesi zordur.(11)

b. Saha araştırması:

Saha araştırması gerçek ve her günkü hayatın içinde yer almaktadır. Elde edilecek sonuçlar diğer gruplara, gerçek hayata genellemek kolaydır. Ancak saha araştırmalarında kontrol güçlüğü vardır; sadece deneysel değişkenler etkili değildir diğer değişkenler de etkilidir.
Bu sınıflandırmalarda görüldüğü gibi birçok araştırma türü vardır. Her kitapta ayrı ayrı verilmiştir. Örneğin, Isaac ve Michael (1981) araştırmanın tasarımının kararının, çalışmanın amaçlarına, problemin doğasına ve uygun araştırma seçeneklerine bağlı olduğunu; problemin doğasının uygun yaklaşımları belirlemede önemli bir rol oynadığını söylemişlerdir. Onlar araştırma tasarımını tarihsel, betimsel, gelişimsel, durum veya alan, ilişkisel, nedensel karşılaştırma (causal comparative), tamamıyla deneysel, kısmen deneysel ve aksiyon olarak dokuz fonksiyonel kategoriye ayırmışlardır.(12)
Bütün kaynaklarda zaten araştırma türlerinde ortak bir karara varılamadığı vurgulanmaktadır. Ayrıca bu araştırma türleri kesin sınırlarla birbirinden ayrılmış değildir; aslında birbirlerini içermektedir, deneysel bir araştırmanın içinde de kuramsal ve betimsel kısım vardır.

Dipnotlar:

(1)Gökçe, B . Toplumsal bilimlerde araştırma. Ankara: 2004 Savaş Yayınevi.
(2)Hüseyin Bal, Bilimsel Araştırma Yöntem ve Teknikleri, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları, 2001, s. 87.
(3)Sümbüloğlu, V. ve Sümbüloğlu, K. Araştırma yöntemleri (Dördüncü baskı). Ankara: 2002 . Hatipoğlu Yayınları.
(4)Gökçe, B . Toplumsal bilimlerde araştırma Ankara: 2004 Savaş Yayınevi.
(5)Gökçe, B . Toplumsal bilimlerde araştırma Ankara: 2004 Savaş Yayınevi.
(6)Sümbüloğlu, V. ve Sümbüloğlu, K. Araştırma yöntemleri (Dördüncü baskı). Ankara: 2002 . Hatipoğlu Yayınları.
(7)Aziz, A. (1990). Araştırma yöntemleri-teknikleri ve iletişim. Ankara: A.Ü. S.B.F ve Basın-Yayın Yüksekokulu Basımevi.
(8)Kaptan, S. (1973). Bilimsel araştırma teknikleri. Ankara: Rehber Yayınevi.
(9)Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi ( Onbeşinci baskı ).Ankara: Nobel Yayınları.
(10)Sümbüloğlu, V. ve Sümbüloğlu, K. Araştırma yöntemleri (Dördüncü baskı). Ankara: 2002 . Hatipoğlu Yayınları.
(11)Kaptan, S. (1973). Bilimsel araştırma teknikleri. Ankara: Rehber Yayınevi
(12)Isaac S. ve Michael W. (1981). Handbook in research and evaluation (Second edition). California: Edits Publisher.

Yorumlar

REKLAM

Popüler Yayınlar